Drodzy Bracia i Siostry!
Najmniej znanym z całej trójki Archaniołów jest Rafał. Jego imię spotykamy jedynie w Starym Testamencie, w księdze Tobiasza (inaczej zwanej Tobita – Biblia Poznańska). Tymczasem znaczenie tego Archanioła jest niemniej ważne niż omówionego już dziś Gabriela czy Michała, o którym będzie mowa jutro. Zadziwiająca to rzecz, bo gdyby policzyć ilościowo fragment Księgi Tobiasza i porównać go z 3 fragmentami o Gabrielu, to o Rafale jest o wiele więcej w Biblii niż o Gabrielu.
Znaczenie imienia
Imię Archanioła Rafał (z hebrajskiego Rafa-EL) znaczy „Bóg uzdrawia”, „Bóg leczy”. Tak wyjaśnia znaczenie imienia św. Grzegorz Wielki: „Uwolnił bowiem oczy Tobiasza od ciemności dotknąwszy ich, niejako w geście uzdrowienia. Słusznie przeto ten, który przybył, aby uzdrowić z choroby, został nazwany ‘Bóg uzdrawia’” (Homilia św. Grzegorza Wielkiego, papieża, do Ewangelii – Homilia 34, 9).
W Księdze Tobiasza nie mamy początkowo wzmianki o zadaniach Rafała, dopiero później jego misja staje się jasna (por. Tb 12, 15). Imię tego Archanioła pojawia się tylko w tym fragmencie biblijnym, ale znaleźć je można także w apokryfach Starego Testamentu, nie uznanych za święte (np. Księga Henocha). Jest przedstawiany jako anioł leczący ludzi z różnych chorób i ran.
Podobnie jak Gabriel, zaliczany jest do najważniejszych Archaniołów: „aniołów Tronu”, którzy zawsze znajdowali się przed obliczem Boga.
Drodzy Bracia i Siostry!
Rafał w Biblii
Księga Tobiasza bardzo wyraźnie stwierdza, że Archanioł Rafał został posłany przez Boga w odpowiedzi na modlitwę Tobiasza-ojca i Sary (por. Tb 3, 16-17). Archanioł towarzyszy w podróży Tobiaszowi-synowi, choć w czasie jej trwania nie ujawnia mu swojej tajemnicy (por. Tb 5, 4), lecz podaje się za przewodnika i staje się towarzyszem drogi młodego Tobiasza (por. Tb 5, 5-10).
Rafał, przedstawiony Tobiaszowi-ojcu przez Tobiasza-syna, wskazując na Boga jako na źródło nadziei, zapowiada szybkie uzdrowienie ślepoty Tobiasza-ojca (por. Tb 5, 10) i szczęśliwy powrót z wyprawy młodego Tobiasza (por. Tb 5, 17). Tobiasz-ojciec, jakby intuicyjnie wyczuwał obecność dobrego anioła w podróży, gdy pociesza swoją żonę, która bardzo bała się o Tobiasza młodszego (por. Tb 5, 22).
W czasie całej podróży Rafał okazuje się opiekunem Tobiasza-syna i w odpowiednich momentach udziela mu pomocy: zagrożenie wielką rybą (por. Tb 6, 1-3), podaje sposób sporządzenia lekarstwa na chorobę Tobiasza-ojca i Sary (por. Tb 6, 4-9), pomaga poślubić Sarę (por. Tb 6, 10-19). Nie może się jednak z tym zdradzić bezpośrednim działaniem i czyni to przez dobre rady.
W kwestii poślubienia Sary przez Tobiasza-syna Archanioł bierze na siebie rolę swata, pośrednika (por. Tb 7, 9). Po uzyskaniu zgodny Raguela Tobiasz-syn spełnia polecenia Rafała i wypędza złego ducha z Sary (por. Tb 7, 10 – 8, 4). Rafał dokonał reszty, gdyż doprowadził do związania demona (por. Tb 8, 3). Tobiasz-syn i Sara, po tych wydarzeniach, oddali się modlitwie, która wchodzi w zestaw czytań w Obrzędzie Sakramentu Małżeństwa, choć jest dość rzadko wybierana. Skoro małżeństwo Sary z Tobiaszem-synem okazało się błogosławieństwem, wobec przedwczesnych śmierci wcześniejszych małżonków, wszyscy domownicy wychwalali Boga w Jego działach i działaniu przez aniołów (por. Tb 8, 15).
Następnie Archanioł Rafał załatwia zaległe sprawy Tobiasza-syna (por. Tb 9). Natomiast w czasie podróży powrotnej udziela Tobiaszowi-synowi wskazówek na temat sporządzenia lekarstwa dla Tobiasza-ojca (por. Tb 11, 1-13). To niespodziewane uzdrowienie, które dotyczy Tobiasza-ojca wywołuje w nim wielkie dziękczynienie dla dobroci Boga i Jego aniołów (por. Tb 11, 14). Dopiero po spełnieniu swojej misji Archanioł Rafał ujawnia to, kim tak naprawdę jest (por. Tb 12, 1-21).
Drodzy Bracia i Siostry!
Rola Rafała
Zadanie Archanioła Rafała obejmowały uzdrowienie Tobiasza-ojca ze ślepoty, danie Sary za żonę Tobiaszowi-synowi i uwolnienie jej od złego ducha Asmodeusza. Jego działalność wskazuje jasno, że Bóg ma moc leczyć choroby fizyczne (ślepota Tobiasza-ojca) i choroby duchowe (władanie złego ducha Sarą). W ten sposób staje się Archaniołem Uzdrowienia.
Archanioł Rafał, podając Tobiaszowi-synowi skład lekarstwa na chorobę Sary i Tobiasza-ojca (serce, wątroba i żółć), nie traktuje składników w sposób magiczny, ale wskazuje, że to Bóg nadał im charakter leczniczy. Tak samo jest jeśli chodzi o pomoc, którą daje nam Bóg przez liturgię Kościoła, sakramenty i różnego rodzaju poświęcenia czy znaki religijne (nie są talizmanami, wiążą się ściśle z wiarą). Jako chrześcijanie skupiamy się nie na przedmiocie, ale na tym, którego mocą dokonuje się wszelkie dobro – Jezusie Chrystusie.
Objawiając swoją rolę, po szczęśliwym zakończeniu wydarzeń, Rafał wskazuje na to kim jest: jednym z 7 aniołów stojących na straży i mających dostęp do chwały Boga (por. Tb 12, 15); przedstawiał błagania Tobiasza-ojca i Sary (por. Tb 12, 12); został wysłany przez Boga, by wystawić na próbę Tobiasza-ojca (por. Tb 12, 13. 20), ale także uzdrowił go i jego synową Sarę (por. Tb 12, 14); przebywał na ziemi nie z własnej woli, ale z woli Boga (por. Tb 12, 18); nic nie jadł, a jedzone przez niego potrawy były widzeniem (por. Tb 12, 19). Ale przede wszystkim tego Bożego wysłańca cechuje to, że zachęca do uwielbienia Boga (por. Tb 12, 6. 17.18). Zakończywszy swoją misję uniósł się w niebo, bo jego zadanie zostało wykonane i mógł wrócić do Króla Aniołów – Boga (por. Tb 12, 20-21).
Archanioł wyraźnie wskazuje w całym tym kontekście, że zjawił się na polecenie samego Boga, by wynagrodzić Tobiasza-ojca i Tobiasza-syna za wiele dobrych czynów, które wykonywali. Ważnym wnioskiem jest to, że Bóg wynagradza tych, którzy czynią dobro. Rafał staje się Archaniołem Wynagrodzenia.
„Panie Boże, racz zesłać nam pomoc świętego Rafała Archanioła; ponieważ, jak wierzymy, przebywa on zawsze w obecności Twojego majestatu, niech przedstawia Tobie nasze prośby i wyjedna nam Twoje błogosławieństwo. Przez Chrystusa, Pana naszego”.
Amen.